Gurucharitra adhyay 18

 श्रीगुरूचरित्र अध्याय (१८) अठरावा

श्री गणेशाय नमः I श्री सरस्वत्यै नमः I श्री गुरुभ्यो नमः I
जय जया सिद्धमुनि I तूं तारक भवार्णी I
सुधारस आमुचे श्रवणीं I पूर्ण केला दातारा II १ II

गुरुचरित्र कामधेनु I ऐकतां न धाये माझें मन I

कांक्षीत होतें अंतःकरण I कथामृत ऐकावया II २ II

ध्यान लागलें श्रीगुरूचरणीं I तृप्ति नव्हे अंतःकरणीं I
कथामृत संजीवनी I आणिक निरोपावें दातारा II ३ II

येणेंपरी सिद्धासी I विनवी शिष्य भक्तीसीं I
माथा लावूनि चरणांसी I कृपा भाकी तये वेळीं II ४ II

शिष्यवचन ऐकोनि I संतोषला सिद्धमुनि I
सांगतसे विस्तारोनि I ऐका श्रोते एकचित्तें II ५ II

ऐक शिष्या-शिखामणि I धन्य धन्य तुझी वाणी I
तुझी भक्ति श्रीगुरुचरणीं I तल्लीन झाली परियेसा II ६ II

तुजकरितां आम्हांसी I चेतन जाहलें परीयेसीं I
गुरुचरित्र आद्यंतेसीं I स्मरण जाहलें अवधारीं II ७ II

भिल्लवडी स्थानमहिमा I निरोपिला अनुपमा I
पुढील चरित्र उत्तमा I सांगेन ऐका ऐकचित्तें II ८ II

व्कचित्काळ तये स्थानीं I श्रीगुरू होते गौप्योनि I
प्रकट जहाले म्हणोनि I पुढें निघाले परियेसा II ९ II

वरुणासंगम असे ख्यात I दक्षिणवाराणसी म्हणत I
श्रीगुरू आले अवलोकित I भक्तानुग्रह करावया II १० II

पुढें कृष्णातटाकांत I श्रीगुरू तीर्थें पावन करीत I
पंचगंगासंगम ख्यात I तेथें राहिले द्वादशाब्दें II ११ II

अनुपम्य तीर्थ मनोहर I जैसें अविमुक्त काशीपुर I
प्रयागासमान तीर्थ थोर I म्हणोनि राहिले परियेसा II १२ II

कुरवपुर ग्राम गहन I कुरुक्षेत्र तेंचि जाण I
पंचगंगासंगम कृष्णा I अत्योत्तम परियेसा II १३ II

कुरुक्षेत्रीं जितकें पुण्य I तयाहूनि अधिक असे जाण I
तीर्थे असतीं अग्रण्य I म्हणोनि राहिले श्रीगुरू II १४ II

पंचगंगानदीतीर I प्रख्यात असे पुराणांतर I
पांच नामें आहेति थोर I सांगेन ऐका एकचित्तें II १५ II

शिवा-भद्रा-भोगावती I कुंभीनदी-सरस्वती I
' पंचगंगा ' ऐसी ख्याति I महापातक संहारी II १६ II

ऐसी प्रख्यात पंचगंगा I आली कृष्णेचिया संगा I
प्रयागाहूनि असें चांगा I संगमस्थान मनोहर II १७ II

अमरापुर म्हणिजे ग्राम I स्थान असे अनुपम्य I
जैसा प्रयागसंगम I तैसें स्थान मनोहर II १८ II

वृक्ष असे औम्दुबरु I प्रत्यक्ष जाणा कल्पतरू I
देव असे अमरेश्वरू I तया संगमा षट्कूळी II १९ II

जैसी वाराणसी पुरी I गंगाभागीरथी-तीरीं I
पंचनदी संगम थोरी I तत्समान परियेसा II २० II

अमरेश्वर संनिधानीं I आहेति चौसष्ट योगिनी I
शक्तितीर्थ निर्गुणी I प्रख्यात असे परियेसा II २१ II

अमरेश्वरलिंग बरवें I त्यासी वंदूनि स्वभावें I
पूजितां नर अमर होय I विश्वनाथ तोचि जाणा II २२ II

प्रयागीं करितां माघस्नान I जें पुण्य होय साधन I
शतगुण होय तयाहून I एक स्नानें परियेसा II २३ II

सहज नदीसंगमांत I प्रयागसमान असे ख्यात I
अमरेश्वर परब्रह्म वस्तु I तया स्थानीं वास असे II २४ II

याकारणें तिये स्थानीं I कोटितीर्थे असतीं निर्गुणी I
वाहे गंगा दक्षिणी I वेणीसहित निरंतर II २५ II

अमित तीर्थें तया स्थानीं I सांगतां विस्तार पुराणीं I
अष्टतीर्थ ख्याति जाग्रणी I तया कृष्णातटाकांत II २६ II

उत्तर दिशीं असे देखा I वाहे कृष्णा पश्चिममुखा I
शुक्लतीर्थ नाम ऐका I ब्रह्महत्यापाप दूर II २७ II

औदुम्बर सन्मुखेसी I तीनी तीर्थें परियेसीं I
एकानंतर एक धनुषी I तीर्थें असती मनोहर II २८ II

" पापविनाशी " 'काम्यतीर्थ ' I तिसरें सिद्ध 'वरदतीर्थ ' I
अमरेश्वरसंनिधार्थ I अनुपम्य असे भूमंडळीं II २९ II

पुढें संगम-षट्कूळांत I ' प्रयागतीर्थ ' असे ख्यात I
' शक्तितीर्थ ' ' अमरतीर्थ ' I ' कोटितीर्थ ' परियेसा II ३० II

तीर्थें असती अपरांपर I सांगतां असे विस्तार I
याकारणें श्रीपाद्गुरू I राहिले तेथें द्वादशाब्दें II ३१ II

कृष्णा वेणी नदी दोनी I पंचगंगा मिळोनि I
सप्तनदीसंगम सगुणी I काय सांगूं महिमा त्यांची II ३२ II

ब्रह्महत्यादि महा पातकें I जळोनि जातीं स्नानें एकें I
ऐसें सिद्धस्थान निकें I सकळाभीष्ट होय तेथें II ३३ II

काय सांगूं त्यांची महिमा I आणिक द्दावया नाही उपमा I
दर्शनमात्रें होती काम्या I स्नानफळ काय वर्णूं II ३४ II

साक्षात् कल्पतरु I असे वृक्ष औदुम्बरु I
गौप्य होऊन अगोचरु I राहिले श्रीगुरु तया स्थानीं II ३५ II

भक्तजनतारणार्थ I होणार असे तीर्थ ख्यात I
राहिले तेथें श्रीगुरुनाथ I म्हणोनि प्रकट जाहले जाणा II ३६ II

असतां पुढें वर्तमानीं I भिक्षा करावया प्रतिदिनीं I
अमरापुरग्रामीं I जाती श्रीगुरू परियेसा II ३७ II

तया ग्रामीं द्विज एक I असे वेदाभ्यासक I
त्याची भार्या पतिसेवक I पतिव्रताशिरोमणी II ३८ II

सुक्षीण असे तो ब्राह्मण I शुक्लभिक्षा करी आपण I
कर्ममार्गी आचरण I असे सात्विक वृत्तीनें II ३९ II

तया विप्रमंदिरांत I असे वेल उन्नत I
शेंगा निघती नित्य बहुत I त्याणें उदरपूर्ति करी II ४० II

एखादे दिवशीं त्या ब्राह्मणासी I वरो न मिळे परियेसीं I

तया शेंगांतें रांधोनि हर्षी I दिवस क्रमी येणेंपरी II ४१ II

ऐसा तो ब्राह्मण दरिद्री I याचकपणें उदर भरी I
पंचमहायज्ञ कुसरी I अतिथी पूजी भक्तीनें II ४२ II

वर्ततां श्रीगुरू एके दिवसीं I तया विप्रमंदिरासी I
गेले आपण भिक्षेसी I नेलें विप्रें भक्तीनें II ४३ II

भक्तिपूर्वक श्रीगुरूसी I पूजा करी तो षोडशी I
घेवडे-शेंगा बहुवसी I केली होती पत्र-शाका II ४४ II

भिक्षा करून ब्राह्मणासी I आश्र्वासिती गुरु संतोषीं I
गेले तुझे दरिद्र दोषी I म्हणोनि निघती तये वेळीं II ४५ II

तया विप्राचे गृहांत I जो का होता वेल उन्नत I
घेवडा नाम विख्यात I आंगण सर्व वेष्टिलें असे II ४६ II

तया वेलाचें झाडमूळ I श्रीगुरूमूर्ति छेदिती तात्काळ I
टाकोनि देती परिबळे I गेले आपण संगमासी II ४७ II

विप्रवनिता तये वेळीं I दुःख करिती पुत्र सकळी I
म्हणती पहा हो दैव बळी I कैसें अदृष्ट आपुलें II ४८ II

आम्हीं तया यतीश्र्वरासी I काय उपद्रव केला त्यासी I
आमुचा ग्रास छेदुनि कैसी I टाकोनि दिल्हा भूमीवरी II ४९ II

ऐसेपरी ते नारी I दुःख करी नानापरी I
पुरुष तिचा कोप वारी I म्हणे प्रारब्ध प्रमाण II ५० II

म्हणे स्त्रियेसी तये वेळीं I जें जें होणार जया काळीं I
निर्माण करी चंद्रमौळी I तया आधीन विश्व जाण II ५१ II

विश्वव्यापक नारायण I उत्पत्तिस्थितिलया कारण I
पिपीलिकादि स्थूळ-जीवन I समस्तां आहार पुरवीतसे II ५२ II

' आयुरन्नं प्रयच्छती ' I ऐसें बोले वेदश्रुति I
पंचानन आहार हस्ती I केवीं करी प्रत्यहीं II ५३ II

चौर्यायशीं लक्ष जीवराशी I स्थूल सूक्ष्म समस्तांसी I
निर्माण केले आहारासी I मग उत्पत्ति तदनंतरे II ५४ II

रंकरायासी एक दृष्टीं I करूनी पोषितो हे सर्व सृष्टि I
आपुलें आर्जव बरवें वोखटी I तैसे फळ आपणासी II ५५ II

पूर्वजन्मीचें निक्षेपण I सुकृत अथवा दुष्कृत जाण I
आपुलें आपणचि भोगणें I पुढिल्यावरी काय बोल II ५६ II

आपुलें दैव असतां उणें I पुढिल्या बोलती मूर्खपणें I
जें पेरिलें तेंचि भक्षणें I कवणावरी बोल सांगे II ५७ II

बोल ठेविसी यतीश्वरासी I आपलें आर्जव न विचारिसी I
ग्रास हरितला म्हणसी I अविद्यासागरी बुडोनि II ५८ II

तो तारक आम्हांसी I म्हणोनी आला भिक्षेसी I
नेलें आमुचे दरिद्रदोषी I तोचि तारील आमुतें II ५९ II

येणेंपरी स्त्रियेसी I संभाषी विप्र परियेसीं I
काढोनि वेलशाखेसी I टाकीता झाला गंगेंत II ६० II

तया वेलाचें मूळ थोरी I जें कां होतें आपुलें द्वारीं I
काढूं म्हणूनि द्विजवरीं I खणिता झाला तया वेळीं II ६१ II

काढितां वेलमूळासी I लाधला कुंभ निधानेसीं I
आनंद जाहला बहुवसी I घेऊनि गेला घरांत II ६२ II

म्हणती नवल काय वर्तलें I यतीश्वर आम्हां प्रसन्न झाले I
म्हणोनि ह्या वेला छेदिलें I निधान लाधलें आम्हांसी II ६३ II

नर नव्हे तो योगीश्वर I होईल ईश्वरीअवतार I
आम्हां भेटला दैन्यहर I म्हणती चला दर्शनासी II ६४ II

जाऊनि संगमा श्रीगुरूसी I पूजा करिती बहुवसी I
वृतांत सांगती तयांसी I तये वेळीं परियेसा II ६५ II

श्रीगुरू म्हणती तयासी I तुम्हीं न सांगणें कवणासी I
प्रकट करितां आम्हांसी I नसेल लक्ष्मी तुमचे घरीं II ६६ II

ऐसेपरी तया द्विजासी I सांगे श्रीगुरू परियेसीं I
अखंड लक्ष्मी तुमचे वंशीं I पुत्रपौत्रीं नांदाल II ६७ II

ऐसा वर लाधोन I गेली वनिता तो ब्राह्मण I
श्रीगुरूकृपा ऐसी जाण I दर्शनमात्रें दैन्य हरे II ६८ II

ज्यासी होय श्रीगुरूकृपा I त्यासी कैचें दैन्य पाप I
कल्पवृक्ष आश्रय करितां बापा I दैन्य कैंचें तया घरीं II ६९ II

दैवें उणा असेल जो नरु I त्याणें आश्रयावा श्रीगुरू I
तोचि उतरेल पैलपारु I पूज्य होय सकळिकांसी II ७० II

जो कोण भजेल श्रीगुरू I त्यासी लाधेल इह परू I
अखंड लक्ष्मी त्याचे घरीं I अष्ट ऐश्वर्ये नांदती II ७१ II

सिद्ध म्हणे नामधारकासी I श्रीगुरूमहिमा असे ऐसी I
भजावें तुम्हीं मनोमानसीं I कामधेनु तुझ्या घरीं II ७२ II

गंगाधराचा कुमर I सांगे श्रीगुरूचरित्रविस्तार I
पुढील कथामृतसार I ऐका श्रोते एकचित्तें II ७३ II

II इति श्रीगुरूचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्ध-नामधारकसंवादे
अमरापुरमहिमानं-द्विजदैन्यहरणं नाम अष्टादशोSध्यायः II

श्रीपादश्रीवल्लभ-नृसिंहसरस्वती-दत्तात्रेयार्पणमस्तु II
श्रीगुरुदेवदत्त II शुभं भवतु II